Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, nhiều sinh viên từ năm ba đã bắt đầu tìm việc làm và thực tập sớm với hy vọng “cắm chốt” một vị trí trước khi ra trường. Thậm chí có nhiều sinh viên năm nhất, năm hai đã bắt đầu đi làm thêm các công việc part-time vừa để kiếm tiền vừa để tìm hiểu về thị trường việc làm. Vậy việc săn việc sớm có thật sự mang lại lợi thế hay chỉ khiến sinh viên chịu áp lực mới? Bài viết dưới đây phân tích lợi ích và thách thức mà sinh viên có thể gặp, rồi đưa ra kết luận cho các bạn tham khảo.
Đi làm thêm, sinh viên được gì?
Việc bước chân vào thị trường lao động sớm đang trở thành xu hướng phổ biến trong giới sinh viên hiện nay. Không chỉ để kiếm thêm thu nhập, việc làm thêm, thực tập hay freelance còn mang đến nhiều giá trị thiết thực cho hành trình học tập và phát triển nghề nghiệp sau này.
1. Tích lũy kinh nghiệm thực tế
Những trải nghiệm từ công việc part-time hay kỳ thực tập đầu tiên giúp sinh viên “chạm” vào môi trường làm việc thật - nơi đòi hỏi kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian và xử lý áp lực. Đây là những kỹ năng mà giảng đường khó có thể truyền tải trọn vẹn.
Theo các nghiên cứu gần đây, sinh viên có trải nghiệm làm việc sớm thường có khả năng tìm được việc làm chính thức nhanh hơn và đạt mức thu nhập tốt hơn sau khi tốt nghiệp.
2. Hiểu rõ hơn về bản thân và định hướng nghề nghiệp
Tiếp xúc với công việc thực tế giúp sinh viên sớm nhận ra đâu là điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, cũng như lĩnh vực mình thực sự yêu thích. Có người sau vài tháng làm thêm đã phát hiện mình phù hợp với công việc sáng tạo hơn là hành chính, hoặc ngược lại. Việc “va chạm” sớm này giúp sinh viên định hình rõ hơn con đường tương lai, tránh tình trạng “mất phương hướng” sau khi ra trường.
3. Giải quyết vấn đề tài chính và học được giá trị của lao động
Đối với nhiều sinh viên xa nhà, công việc làm thêm là nguồn hỗ trợ tài chính quan trọng, giúp giảm gánh nặng cho gia đình và mang lại cảm giác độc lập. Quan trọng hơn, khi trực tiếp lao động và kiếm được đồng tiền đầu tiên, sinh viên sẽ hiểu rõ hơn giá trị của công sức, học được cách chi tiêu hợp lý và trân trọng sự nỗ lực của bản thân cũng như của cha mẹ.
4. Nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng hồ sơ cá nhân
Kinh nghiệm làm việc là “điểm cộng” lớn khi ứng tuyển. Theo khảo sát của National Association of Colleges and Employers (NACE, 2023), hơn 80% nhà tuyển dụng đánh giá cao ứng viên đã từng thực tập hoặc làm việc trong thời gian còn là sinh viên. Dù chỉ là vài tháng làm việc, trải nghiệm thực tế này giúp hồ sơ của sinh viên nổi bật hơn so với những bạn chỉ có kiến thức lý thuyết.
5. Rèn luyện sự năng động và khả năng tự quản lý
Vừa học vừa làm không hề dễ dàng, điều này buộc sinh viên phải biết cách sắp xếp thời gian, ưu tiên công việc và tự quản lý bản thân. Chính quá trình đó giúp họ trưởng thành hơn, trở nên năng động, chủ động hơn trong học tập và cuộc sống – những phẩm chất mà nhà tuyển dụng hiện nay đặc biệt đề cao.
Rủi ro khi sinh viên đi làm thêm
1. Không phân bổ tốt thời gian học và làm
Quản lý thời gian là công việc khiến nhiều người cảm thấy lo lắng vì nó thật sự rất khó khăn khi quyết định phân chia việc làm, học và giải trí như thế nào là hợp lý nhưng vẫn đạt kết quả tốt ở mọi mặt. Mặc dù đã cố gắng, thế nhưng có một sự thật đáng buồn là tỷ lệ sinh viên dành nhiều thời gian cho việc làm thêm hơn là việc học chiếm con số khác đông. Điều này khiến kết quả học tập tụt dốc. Thậm chí nhiều bạn còn bỏ bê cả việc học và bị quyến rũ bởi đồng tiền mà mình kiếm được.
2. Cơ thể thường bị căng thẳng, mệt mỏi
Ngoài những giờ học tập mệt mỏi, sinh viên còn phải tăng cường sức lao động của mình để đối mặt với những công việc bán thời gian. Trong thời gian đầu, vì hứng thú với công việc nên sinh viên cảm thấy đây vấn đề này rất nhẹ nhàng. Thế nhưng, khi vào các kỳ thi hoặc tăng ca, sinh viên sẽ đối mặt với những giờ ngủ gật trên giảng đường, những lúc cần ôn bài thi nhưng không thể chuyển ca làm việc cho đồng nghiệp… Nếu làm việc kéo dài liên tục trong nhiều ngày, tinh thần học tập sẽ không còn nữa, sinh viên sẽ cảm thấy mỏi mệt, chán chường và kết quả học tập không tốt.
3. Bị lừa gạt, bóc lột sức lao động
Vì nhu cầu làm thêm của sinh viên tại các thành phố phát triển ngày càng cao, nên các trò lừa đảo tinh vi qua từng ngày. Dựa vào mong muốn kiếm tiền của sinh viên, nhiều trung tâm việc làm lừa đảo đã thu hút nhân lực bởi các lời quảng cáo có cánh, những công việc kiếm tiền như mơ… để rồi sau đó quỵt lương, bóc lột sức lao động, không trả công xứng đáng, …
Sinh viên có nên đi làm sớm?
Quay lại câu hỏi ở phía trên, sau khi bài viết đã đưa ra những phân tích về lợi ích và rủi ro của việc sinh viên đi tìm kiếm việc sớm thì câu trả lời ở đây là:
Có, nhưng phải đúng cách.
Săn việc sớm là lợi thế nếu sinh viên biết xác định rõ mục tiêu, chọn công việc phù hợp với định hướng nghề nghiệp, và duy trì được cân bằng giữa học và làm. Khi đó, mỗi công việc đều là “bước đệm” cho hành trình tương lai.
Ngược lại, nếu sinh viên chỉ săn việc vì áp lực từ bạn bè, vì sợ thất nghiệp hoặc vì muốn kiếm tiền nhanh mà chưa có định hướng rõ ràng, thì việc này dễ phản tác dụng dẫn đến mất phương hướng học tập và giảm chất lượng công việc.
Nói cách khác, đi làm sớm không xấu, nhưng làm sớm mà không biết mình làm để làm gì thì rất nguy hiểm.
Làm thế nào để vừa học vừa làm hiệu quả?
1. Xác định mục tiêu rõ ràng
Hãy tự hỏi: “Mình đi làm để làm gì?” - để tích lũy kinh nghiệm, để khám phá bản thân hay chỉ để có thu nhập? Việc xác định rõ mục tiêu sẽ giúp sinh viên chọn đúng công việc và không bị cuốn vào guồng quay làm việc vô nghĩa.
2. Ưu tiên công việc liên quan đến chuyên ngành
Dù lương không cao, các vị trí thực tập hoặc hỗ trợ trong lĩnh vực chuyên môn vẫn là khoản đầu tư lâu dài. Nó giúp sinh viên học hỏi kỹ năng nghề nghiệp, xây dựng mối quan hệ trong ngành và có cơ hội được tuyển dụng chính thức sau khi tốt nghiệp.
3. Lập kế hoạch thời gian khoa học
Chia thời gian cho việc học và làm rõ ràng: học là trọng tâm, làm là trải nghiệm bổ sung. Nếu có thể, sinh viên nên chọn hình thức làm việc linh hoạt (remote/freelance) hoặc chỉ làm bán thời gian để tránh ảnh hưởng đến học tập.
4. Trau dồi kỹ năng mềm và thái độ làm việc
Doanh nghiệp ngày nay đánh giá cao kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề hơn cả điểm số. Đây là những kỹ năng mà sinh viên có thể rèn luyện thông qua các công việc part-time hoặc hoạt động ngoại khóa.
5. Học cách lắng nghe và điều chỉnh
Không phải công việc đầu tiên lúc nào cũng “đúng gu”. Quan trọng là sinh viên biết nhìn lại, đánh giá và điều chỉnh. Sau mỗi giai đoạn làm việc, hãy tự hỏi mình học được gì, có tiến bộ không, và công việc đó có đang đưa mình gần hơn với mục tiêu nghề nghiệp không.
Như vậy, “săn” việc sớm không phải là xu hướng nhất thời mà là tín hiệu của một thế hệ sinh viên năng động, chủ động và ham học hỏi. Tuy nhiên, việc bắt đầu sớm chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi kèm với định hướng rõ ràng, khả năng tự quản lý và tinh thần cầu thị.
Thị trường lao động hiện nay không chỉ tìm kiếm người có bằng cấp, mà còn cần người có trải nghiệm, kỹ năng và thái độ chuyên nghiệp. Vì vậy, nếu muốn đi làm sớm - hãy làm, nhưng làm có mục tiêu, có kế hoạch và luôn để việc học làm nền tảng.
